БЕҲУДА СОВРИЛГАН УМР

Суднинг айбланувчига нисбатан чиқарган навбатдаги ҳукмидан сўнг унинг гарданига муқаррар жазодан ташқари исноднинг оғир юки ҳам ортилди.

Гурланлик 42 яшар Сергей Цойнинг (исм-шарифлар ўз­гартирилган) кирдикорлари юзасидан шу пайтгача уч марта эълон қилинган ҳукмдан сўнг унга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш бўйича тайинланган жазоларнинг умумий миқдори 35 йил-у 6 ойга етди.

Унинг сўнгги қилмиши юзасидан ўтказилган суд жараёни дард бемуолажа, қулф эса, калитсиз бўлмаслигини бир қа­дар исботлагандай бўлди. Демак, сурункали жиноят аталмиш оғир дарднинг ҳам давоси, муолажаси бор ва судланувчи келажакда маънан, руҳан, ахлоқан тузалиб, жамиятга, оиласи ва яқинлари бағри­га қайтиши, тинч, осуда турмуш кечириши учун имконият эшиклари ҳали очиқ.

…Сергей узоқ муддатга озодликдан маҳрум этиш жазосини ўтаб қайтгач, меҳнат тирикчилик манбаи эканини анг­лаб етди. Шу боис тадбиркорликнинг этагини тутди, оила қурди, фарзанд кўр­ди ва бу ҳол суднинг охирги ҳукмида ижобий ҳамда жазони бирмунча енгиллатувчи омил сифатида эъ­тироф этилди.

Қанийди, бу сингари ҳолатлар қалтис қадамлар, қинғир қилмишлардан холи тарзда на­­моён бўлса?! Афсуски, бундай бўлмади.

Сергей ўзини яна қо­ра қилмишлар кўчасига урди.

Ўтган йилнинг июнь ойи­да Сергей та­ниши Мансур Бозорбоевни ўзи билан бирга Самар­қандга боришга кўн­дирди. Улар эр­та тонгда енгил автомашинада Ургут туманига етиб келишди. Йўл чарчоғи Мансурни тезда элитди. Сергейнинг «Сен машинада ётиб ух­­­лайвер, мен терак нархини аниқлагани бозорга кетаяпман», дея айтган гапигина қулоғида қолди.

Ҳамроҳи автомашинада қолгани Сергей учун айни муддао бўлди.

У бозор йўли бир четда қолиб, бир неча ой муқаддам Ургутга кўмир сотган чоғида танишган ҳамтовоғи — терговда шахси аниқланмаган «Алишер» билан аввалдан келишилган учрашув манзили сари ошиқди. Ҳамтовоқлар учрашгач, Сергей 2 минг 300 АҚШ доллари ва 35,5 миллион сўм эвазига харид қилинган қимматбаҳо «мол»­ни қўл­­га киритди.

Донг қотиб ухлаётгани боис Мансур ҳамроҳининг қилмишидан бехабар қолди. Аниқроғи, буни Сергей ҳам истамади. Сергей ими-жимида «мол»ни бўлак­ларга ажратди-да, автомашинанинг қўл етмас, кўз илғамас жойларига яширди.

Ортга қайтиш чоғида уларни «Саримой» масканида йўл-патруль хизмати ходимлари кўздан кечиришди. Сергейнинг чўн­такларини текшираётиб, ўткир ҳидли модда изқу­вар­ларнинг эътиборни тортди.

Шунда Сергей ноилож изқуварларга автомашинанинг турли жойларига бўлакланган ҳолда яширилган «мол»ни бус-бутунлигича топширди.

«Топилдиқ»нинг ўзига келсак, у ано­йи матоҳ эмас. Нақд ажал уруғи — ин­сон ҳаёти ва соғлиги кушандаси. Сергейнинг ён чўнтаклари ва у бош­қарган автомашинадан топилган 336,05 грамм вазн­ли «опий» ва 10 та «Трамадол Ланнахер» дори воситаси, яъни одамнинг онгги ва вужудини фалажловчи, емирувчи «оғу» экани маълум бўлди.

Шу аснода Сергейнинг шериги М. Бозорбоевнинг кийими ва чўнтаклари ҳам кўздан кечирилди. Хай­рият,­ у жиноий қилмишга оид шубҳа-гумонлардан холи қолди. Айни пайтда Сергей содир қилган жиноий қилмишга алоқаси йўқ­лиги ҳам маълум бўл­ди.

Сергей ушбу «мол»ларни сотиб, фой­­­да кўриш учун эмас, балки гиёҳ­ванд­лик дардига чалингани боис ўз истеъмоли учун 2 минг 300 АҚШ доллари ҳам­­­да 35 милион 500 минг сўм эвазига харид қилганини қайта-қайта так­рорлади.

Тергов ҳужжатларида қайд этилишича, шахси номаълум қолган «Алишер» билан бир неча ой давом этган борди-келдилар ўз «ҳосил»ини берган.

Сергей ургутлик «ҳамкори»дан 2020 йил бошларида даставвал 15 грамм, орадан кўп ўтмай 130 грамм, март ойи­да 60 грамм миқоридаги «тарьяк»­ гиёҳвандлик моддасининг ҳар граммини 18 АҚШ доллари эвазига харид қилган.

Шу каби далил ва дастаклар асоси­да жавобгарликка тортилган омадсиз нашаванд юз берган қинғирликка қисман иқ­рорлик, айбига сид­қи­дилдан пушаймонлик билдирди. Жи­ноий кирдикорни ўрганиш чо­ғида эса, тергов органи билан ҳамкорлик қил­ди.

Тергов органи ушбу ҳолатларни назарда тутган ҳолда гумондорнинг ҳаракатини гиёҳвандлик воситалари ол­ди-сотдисини амалга оширишга қаратилган уриниш сифатида баҳолади. Уни Жиноят кодексининг 25 (жиноий қилмишга суиқасд), 273-моддаси 5-қисми (гиёҳвандлик воситалари ва психотроп моддаларни кўп миқдорда қонунга хилоф равишда сотиш) бўйича айб­лади.

Лекин суднинг йўриғи бўлак. У ўз тер­говини айб­ловчи ёки ҳи­моя­ловчи тарафнинг далил-дастаклари асосида эмас, балки тамомила мустақил ва дахл­­сиз тарзда амалга оширади. Бу ҳо­лат ушбу жараёнда ҳам кузатилди.

Жиноий қилмишга оид тафсилотлар тергов органи томонидан тўғри аниқлангани ва талқин этилгани эътироф қи­линди. Ам­мо уни малакалаш чоғида ай­­рим чалкашликларга йўл қўйилгани ҳам маълум бўлди.

Шу боис масаланинг қонуний ва адолатли ечими — Олий суд Пленумининг 2014 йил 23 майдаги қарорида ифодасини топган ҳолатларга мурожаат қилинди. Унга кўра, суд ҳукми тахминий хулосалардан холи бўлмоғи ва айб тўлиқ исботланган тақ­­­­­­дирдагина чиқарилмоғи даркор.

Суд масаланинг ушбу жиҳатини синчиклаб ўр­ганди. Аён бўлишича, айбланувчи далилий ашё сифатида ўзидан олиб қўйилган гиёҳвандлик воситаларини ҳақ, тўлов эвазига сотиш ния­­тини кўзламаган. Айблов ҳужжатларида уни сотишга суиқасд ҳолатини аниқ-тиниқ исботловчи бирон-бир да­лил мавжуд эмас. Шу ҳақдаги қа­рор тахмин ва гумон асосида чиқарилган.

Жиноят-процессуал кодексининг 23-моддаси 3-қисмида айбдорликка оид барча шубҳа-гумонларни бартараф этиш имкони тугаган тақдирда масала айб­ланувчи, судланувчининг фойдасига ҳал қилиниши белгиланган. Бундай вазиятда судланувчининг гарданига Жиноят кодексининг гиёҳванд­лик воситалари ёхуд психотроп моддаларни кўп миқдорда қонунга хилолф тарзда сотишга суиқасд қилишни кўзда тутувчи 25,273-моддаси 5-қис­ми бўйича юк­ла­тилган айбни эъти­роф­­­ этиш­нинг ило­жи йўқ.

Айни пайтда айбланувчи 2020 йилнинг январь-март ойлари мобайнида шахси номаълум «Али­шер»­дан бир не­ча марта гиёҳвандлик воситаларини сотиб олганини аниқ-тиниқ тас­диқ­лай­ди­­ган далил-исботлар ҳам мавжуд эмас.

Суд ушбу ҳолатларни эътибордан со­­қит этмади. Судланувчининг қилмиши етарли асосларсиз баҳо­ланга­ни­га­­ эътибор қаратди. Шу муносабат билан унинг зиммасига Жиноят кодексининг 25,273-моддаси 5-қисми бўйича юклатилган айб бир қадар юмшатилди ва ушбу модданинг шу қабилдаги жиноий кирдикорларни такроран содир этиш ҳолларини назарда тутувчи 3-қисми «а» бандига қай­та малакланди.

Аммо гиёҳвандлик, гиёҳфурушлик аталмиш қилғилик ҳеч кимга рўшнолик келтирмайди, аксинча, кулфат-надомат келтиради. Бундай оғир кўр­гуликка биринчи галда маънан ва ақ­лан заиф бандалар рўпара келади.

Эл-юрт лаънатлаган қилмиш, хусусан, гиёҳвандлик ва гиёҳфурушлик ҳолатларини қонун ҳам қаттиқ қоралайди.

Суд айбланувчига Жи­ноят­ кодексининг 273-моддаси 3-қисми «в» банди­ бўйича 7 йил муддатга озодликдан маҳ­­­рум этиш жазосини тайинлаб, уни мах­­сус тартибли колония­да ўташ бў­йича ҳукм чиқарди.

Маълумки, Жиноят кодексининг 34-моддаси даст­аваал оғир, кейинги гал ўта оғир қилмишларни содир қилган ва бундай киридкорларнинг ҳар би­ри учун 5 йилдан кам бўлмаган муддатга озодликдан мосуво қилинган шахслар шу сингари ўта жиддий жиноий қилмишни учинчи марта содир эт­ган тақдирда уларни ўта хавфли рецидивист деб топишни на­зарда тутади.

Суд шу каби жиноий кирдикорга уч марта қўл урган жиноятчини ўта хавф­ли рецидивист деб топди. Гиёҳвандликка муккасидан кетгани ва тиббий муолажага муҳ­­­тож­лигини ҳам инобатга олди. Маҳкум жазони ўташ даврида мажбуран даволанадиган бўлди.

Алқисса, «қаҳрамон»имиз пи­шир­­ган­­­­ заҳар-заққум «ош» унинг ўзига буюрди.

Жиноятчи қилмишига яра­ша­­­ жазо олди.

Қодирберган

Яхшимуродов,

жиноят ишлари бўйича

Гурлан тумани суди раиси,

Раҳимбой Жуматов,

халқ маслаҳатчиси,журналист