ИНСОН ТАҚДИРИГА ЛОҚАЙДЛИК ОҚИБАТИ синов муддатини ўтаётган аёл саккизинчи бор жиноятга қўл урди

Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар натижасида кейинги даврда жиноятчилик бир мунча камайди. Шундай бўлса-да, содир этилаётган жиноятлар орасида ўғирлик ва фирибгарлик каби жиноятлар кўпчиликни ташкил этмоқда.

Жиноят учун — жазо муқаррар. Шу маънода ҳар қандай жиноят­га қонун ҳужжатларида тегишли жазо чоралари белгиланган.

Жумладан, амалдаги Жи­ноят­ кодексининг 169-моддаси биринчи қисмида ўғирлик, яъни ўзганинг мол-мулкини яширин равишда талон-торож қилганлик учун — энг кам ойлик иш ҳа­қининг эллик бараваригача миқдорда жарима ё уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилдан уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазолаш назарда тутилган.

Ушбу модданинг иккинчи қис­мида киссавурлик учун жазолар кўзда тутилган. Хусусан, анча миқдорда, бир гуруҳ шахс­лар томонидан олдиндан тил бириктириб, уй-жой, омборхона ёки бошқа хонага ғайриқонуний равишда кириб, ўғирлик жинояти содир этгани учун — энг кам ойлик иш ҳақи­нинг уч юз бараваригача миқ­дорда жа­­рима ё икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Шу модданинг 169-моддаси учинчи қисмида эса, такроран ёки хавфли рецидивист томонидан, компьютер тизимига рухсатсиз кириб, кўп миқдорда, нефть қу­вурларида, газ қу­вур­лари­да, нефть ва газ маҳсулотлари қувурларида ўғирлик жинояти содир этганлик учун беш йилдан саккиз йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси мустаҳ­кам­ланган.

Миллий қонунчилигимизда бундай қатъий жазо чоралари белгилангани бе­жиз эмас, албатта. Зе­ро, ўғирлик жи­ноятининг оғирлиги, шу билан бирга, суд­­ланувчининг жамият­ учун ижтимоий хавфлилик даражаси алоҳида инобатга олиниши шуни тақозо этади.

Бугунги кунда мамлакатимизда нафақат ҳуқуқни муҳофаза қилиш идоралари, балки турли жамоат ташкилотлари томонидан ҳам ҳуқуқбузарлик ва жи­ноят­чиликнинг олдини олишга жиддий эътибор қа­ра­тилмоқда. Шунга қарамай, айрим фуқаролар қай­та-қайта жиноят содир этаётгани жуда ташвишланарлидир.

Айниқса, ёш жувон томонидан, яна денг, бир неча марта жиноят содир этилиши ўта афсусланарлидир.

Халқимиз азалдан хотин-қизларга эҳтиром кўр­сатиб келган.

Бинобарин, аёл — жамиятимиз гултожи, оиламиз фариштаси, таъбир жоиз бўлса, гўзаллик, нафосат ва садоқат рамзидир.

Тўққиз ой вужудида асраб-авайлаб, фарзандни дунёга келтирган, тунлари бедор бешик тебратиб чиққан, гўдагининг биргина табассуми учун ширин жонини фидо қилиб, барча ҳу­зур-ҳаловатидан кечадиган меҳрибон ва мушфиқ она ҳам шу — табаррук аёлдир.

Зотан, бувимиз, онамиз, турмуш ўр­тоғимиз сифатида айнан аёл зоти фар­занд­ларимиз он­гу шуурига инсоний меҳр-оқи­бат, ҳалол яшашга фидо­йи­лик, камтарин одоб-ахлоқ, катталарга ҳурмат-эҳтиром, кичикларга иззат-икром каби эзгу фазилатларни сингдириб, камолга етказади, муносиб тарбиялайди.

Аммо минг афсуски, бундай юксак рутбага барча аёлларимиз ҳам бирдай му­носиб, дея олмаймиз. Бу фикримизни ҳаёт­даги ма­на бу очиқ ва ач­чиқ мисол ҳам тасдиқлайди.

Жиноят ишлари бўйича Наманган шаҳар судида 1984 йили туғилган Одина Камоловага (исм-шарифлар ўзгартирилган) нисбатан Жиноят кодексининг 25,169-моддаси 3-қисми «а» банди билан қўз­ғатилган жиноят иши атрофлича кў­риб чиқилди.

Айтиш керакки, О. Камолова ҳали ёш бўлса ҳам, саккиз марта суднинг қора курсисига ўтиришга «улгурган».

У дастлаб, яъни 2001 йилда — талончилик, 2002 йил январь ойида — талончилик ва ўғирлик, февралида — талончилик; 2005 йилда — қа­моқдан озод этилган вақтда ўр­натилган маъмурий назорат қоидаларини бузиш, 2008 йил­да — қўшмачилик, 2018 йилда — ўғирлик жиноят­ларини содир этгани бо­ис жиноий жа­­воб­гар­ликка тортилган.

Эътиборли жиҳати шун­­даки, суд томонидан О. Камоловага содир этган жиноий қилмишлари учун озодликдан маҳрум этиш билан боғлиқ бўлмаган жа­зо та­йинланган. Бошқача айтганда, унга нисбатан бағ­­­ри­кенглик кўрсатилиб, ҳаётда тўғри йўлни топиб олиши учун имконият­ берилган. Аммо у берилган имкониятдан ўзига тўғри хулоса чиқармаган ва қилаётган жиноий хатти-ҳаракатининг оқибатини кўра-би­ла туриб, яна ўғирлик жи­ноятига қўл урган.

Хусусан, у 2019 йил 21 сентябрь куни Наманган шаҳридаги «Чорсу» деҳқон­ бозорига олти ёшли ўғли билан бир­га боради.

Аслида у бозорга рўзғорига у-бу харид қилиш мақсадида эмас, балки ўйлаб қўйган ғараз ния­тини амалга ошириш учун келганди. Шу боис бувиси билан айланишга чиққан 3 яшар қи­залоқнинг тилла зирагини ечиб олиш учун фурсат пойлайди ва бунга илк имкон туғилган заҳотиёқ қизчанинг бир қулоғидаги зиракни ечиб олиб, қочишга тушади. Яхшиямки, бу безориликка бошқалар бефарқ қарашмайди.

Аниқроғи, яқин ат­рофдаги сотувчи аёллар унинг ўғ­лини ушлаб қолишади. Шу боис у во­қеа жо­йидан қочиб кета олмайди, бошлаб қўйган жинояти ҳам, ўзига боғлиқ бўл­ма­ган ҳолда, охирига етмай қолади.

Шундан сўнг суриштирув ва тергов ишлари натижасида О. Камолова Жи­ноят­ кодексининг 25,169-моддаси 3-қисми «а»-бандида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбланиб, жавобгарликка тортилади.

Жиноят ишлари бўйича Наманган шаҳар суди ушбу жиноят ишини атрофлича кўриб чиқди. Суд О. Камоловага 5 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинлади.

Унга нисбатан жиноят ишлари бўйича Учқўрғон туман судининг 2018 йил 5 октябрдаги ҳукми билан тайинланган 5 йил озодликдан маҳрум қи­лиш жазосининг шартлилиги бекор қи­линиб, узил-кесил ўташ учун 5 йилу 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

Тегишли қонунга кўра, вояга етмаган бир нафар фарзанди эса, Наманган ви­лоят­ васийлик ва ҳомийлик органига топширилди.

Энди бироз мулоҳаза юритишга тўғри келади. Не­гаки, суд жараёнида О. Камолова ота-онаси барвақт вафот этганини, ака-ука ва опа-сингиллари билан алоқаси узилиб кетганини, яшаш учун уйи йўқ­лиги, судланган вақтида Ички ишлар бў­лими то­монидан паспорти йў­қотиб қўйилганини, ян­ги паспорт олгали борганида эса, ўзининг вафот этганлар рўйхатида эканини билганини куйинчаклик билан айтиб берди.

Ачинарли томони шундаки, у янги паспорт олгани Наманган шаҳар ички ишлар бўлими ҳузуридаги фуқароларни рўй­хатга олиш бўлимига борганида унга «сиз вафот этганлар рўйхатидасиз» деган жавоб бериш билан кифояланишган.

Ахир, бунинг ўрнига, мар­­ҳумлар рўй­хатига қандайдир англашилмовчилик билан тиркаб қў­йилган инсоннинг тириклигини кўр­ган инспекторлар бу ҳақ­да ҳо­кимлик ёки бошқа вакиллик идорасига мурожаат қилиши шарт э­мас­миди?!

Бундан ҳам ачинарлиси — 2018 йилда жиноят ишлари бў­­йича Учқўрғон туман суди то­монидан О. Камоловага нисбатан синов муддати белгилангани би­­­­лан боғлиқ.

Шу муддатни ўташи дав­рида рўй­хатга олган пробация гуруҳи инспектори аёлнинг аҳ­волини ўр­ганиб, уни доимий иш билан таъминланиши ва паспорт олишида кўмаклашиши керак эди-ку…

Бу ҳолатда, кўриниб турибдики, маҳаллий хотин-қизлар қўмитаси ва Наманган шаҳар ички ишлар бў­лими ҳузури­да­ги пробация гуруҳи ўз вазифасини бажаришда эътиборсизлик ва лоқайдликка йўл қўй­ган.

Агар улар болали, бошпанасиз ва иш­сиз бир аёл тақдири билан лозим да­ражада қизиқишганда, бу­­гун у жи­ноят­ содир этиб, жавобгарликка тортилмаган бўларди.

Хулоса қилиб айтганда, бу ҳаётда ҳеч ким онадан жиноятчи бўлиб туғилмайди. Ҳар қандай ота-она қи­зининг ул­ғайиб, муносиб оила бекаси, севимли рафиқа ва меҳрибон она бў­лишини истайди.

Афсуски, турли сабабларга кў­ра, ўғирликка қўл ураётган, демакки, ўзгалар мулкига кўз олайтираётган хотин-қизларнинг орамизда борлиги жудаям ачинарли ҳо­латдир.

Одам боласига кўрсатилган бир пайса меҳр ва эътибор уни ҳар қандай ножўя хатти-ҳаракатдан қайтаради, ҳалолликка ундайди.

Буни ҳеч қачон эсдан чиқармаслигимиз лозим.

Бумайрам Бобомирзаева,
Султонмақсуд Холботиров,
жиноят ишлари бўйича
Наманган вилоят судининг судьялари