СУВ БОШИДАН ЛОЙҚАЛАНСА… ЁХУД ЎН САККИЗГА КИРМАГАН ҚИЗНИНГ КИРДИКОРЛИКЛАРИ ХУСУСИДА

Азалдан қиз фарзанд нафақат оила, балки ҳар бир миллатнинг, элнинг, юртнинг ори-ғурури саналган. Шу боис, қиз боланинг тарбияси нозик, алоҳида эътибор ва масъулият талаб қиладиган жараёндир. Айниқса, бугунги кунда қизлар тарбияси жуда мураккаб ва оғир вазиятларга рўбарў келаётгани ҳеч кимга сир эмас. Замоннинг шиддат билан ўзгариб бораётгани, интернет тўлқинлари, ғарб «сабоқ»лари баъзи ёшларни ақл-заковатга суяниб эмас, балки ҳиссиётларга, ҳою ҳавасларга берилиб «иш» тутишига сабаб бўлмоқда.

Уят ўлимдан оғир…

Бир донишманддан «Ҳаётда ўлимдан ҳам оғирроқ яна нима бор?» — дея сўрашганда, у «қиз бола келтирган иснод», — деб жавоб берган экан. Ўйланиб қоласан, киши, ҳақи­қатан ҳам, уят, иснод йиллар давомида ювилмайдиган тавқи лаънатдир. Иснод миқдор билан ўл­чанмайди. Иснод — оналарнинг аламу изтиробдан бир кечада оқарган сочлари, оталарнинг букилган қадди, акаларнинг ориятдан эгилган бошларидир. Ҳали она сути оғзидан кетмаган баъзи эркатой қизларнинг тунги барларда, чилимхоналарда тонггача маст-аласт, сархуш бўлиб юриши иснод эмасми?!

Жиноят кўчасига кириб, суднинг қора курсисига неча марталаб ўтиришдан уялмайдиган вояга етмаган қизларнинг кечирилмас қилмиши иснод эмасми?

Мафтуна Собирова 2001 йилда Кармана туманида туғилган. Наманган шаҳридаги умумтаълим мактабида ўқи­ган. У биринчи марта жиноят содир этганида ўн етти ёшда эди. Ўн етти ёш… Таърифу таҳсинларга сиғмайдиган шундай гўзал ёшликни увол қилган бу қизнинг босиб ўтган йўлларида яхшилик изи йўқ. 2018 йилда жиноят ишлари бўйича ўиждувон туман суди томонидан Жиноят кодексининг 168-моддаси 1-қисми билан қўз­ғатилган жиноят иши Жиноят кодексининг 66-1-моддаси тартибида томонларнинг ярашганлиги муносабати билан тугатилган эди.

Аммо бебош қиз бу бағрикенгликдан тўғри хулоса чиқариб олмагани бор-йўғи, уч-тўрт ойдан сўнг маълум бўл­ди. ¤р­ганган кўнгил… яна ўр­танди…

Иккинчи марта содир этган жинояти учун 2019 йилда жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди томонидан Жиноят­ кодексининг 168-моддаси 3-қисми «б» банди билан ко­декс­нинг 57, 84-1-моддалари тартибида бир йил озодликни чеклаш, Жиноят кодексининг 62-моддаси тартибида 10 ой 29 кун озодликни чеклаш жазоси тайинланди.

Халқимиз «Кўр ҳассасини бир марта йўқотади» деб бежизга айтмаган. Бу ҳикмат замирида ҳаётга очиқ кўз билан қараш, хатодан оқилона хулоса чиқариш ва қилмишдан пушаймонлик каби маънолар мужассам. Ҳолбуки, кўзи очиқ, қалбида ғуруру ори бор одам ҳа­миша хатолардан тўғри хулоса чиқаради, ҳаётда қайта қо­қилмасликка ҳаракат қилади.

Аммо «қаҳрамонимиз» ҳа­қи­да бундай деб бўлмайди. Нега деганда, у суд томонидан тегишли жазо тайинлангач, орадан атиги уч ой ўтиб, яна янги жиноят содир этмаган, яна суднинг қора курсисига ўтирмаган бў­ларди.

Қилмишларининг оқибатини ўй­лаб кў­ришни хоҳламаётган бу қизча учинчи марта ўтган йилнинг май ойида жиноят­ ишлари бўйича Жиззах шаҳар суди томонидан Жиноят кодексининг юқорида қайд этилган моддаси билан 1 йил 6 ой озодликни чеклаш, Жиноят кодексининг 62-моддаси тартибида 1 йил 2 ой 12 кун озодликни чеклаш жазосига ҳукм этилган, аммо жазони охиригача ўтамаган. Кейин эса, Жиноят кодексининг 169-моддаси 4-қисми «а» банди билан айбланган ва 2019 йилнинг 13 июнидан «қа­моққа олиш» тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилган.

Кишан бўлган тилла занжирлар

Қисқаси, у жазони ижро этиш муассасасидан озод этилиб, Наманган шаҳридаги уйи­га қайтиб келгач, 26 май куни отаси Икром Собиров, акаси Акбар билан Навоий шаҳрига турмушга чиққан опасиникига меҳмонга келишади. Эртаси ку­ни эса, Мафтуна опаси Насиба билан бир­га Навоий шаҳридаги буюм бозоридаги «Адҳам голд» хусусий корхонасига қарашли тилла тақинчоқлар дў­конига киришади. Опаси та­қинчоқларни кўздан кечираётган пайтда Мафтуна дўкон рас­таси устида турган, ичида умумий қиймати 164 700 000 сўмлик тилла тақинчоқлари бўлган қутини сездирмай ўғирлаб, таш­қарига чиқади. Ке­йин эса, у ўғирланган тилла тақинчоқларни бозор таш­қари­сида, йўл ёқасидаги ўтлар орасига яширади-да, яна ҳеч нарса кўр­магандек, изига қайтиб, дў­конга киради. Опаси ундан қаер­га кетиб қолдинг, деб сўраганда, долларни сўмга алмаштириб келдим, дея алдайди.

Сотувчи билан опаси ундан дўкондан бирор нарсани олмадингми, деб сўрашганда, у йўқ деб жавоб беради. Шундан сўнг у опаси би­лан дў­кондан чиқиб, уйга қайтиб келади. Орадан бироз вақт ўтгач, у ҳеч кимга сездирмай уй­дан чиқади-да, тилла та­қин­чоқ­ларни яширган бояги жойига келади. Тилла тақинчоқларни олгач, опасининг уйига эмас, балки Карманадаги автошоҳбекатдан Тошкент шаҳрига йўл олади. Орадан бир неча кун ўтгач, Наманган шаҳрига қайтиб келиб, ўғирланган молларининг бир қисмини нотаниш кишиларга сотади-да, ўзига спорт кийими ва «Айфон» ру­сумли телефон аппарати сотиб олади. Тилла тақинчоқларнинг қолган қисмини эса, амакисининг уйидаги гултувакнинг ичига яшириб қўяди. Аммо Мафтуна содир этган қилмишимни ҳеч ким билмайди, дея чучварани хом санаган эди.

Орадан кўп вақт ўтмай амакисининг уйида отаси Икром Собиров, акаси Акбар ва қа­риндош­лари билан ўтирган вақтида ички ишлар бўлими ходимлари келиб, уни аввалига Наманган шаҳар ички ишлар идорасига, кейин эса, Навоий шаҳрига олиб кетишади. Устаси фаранг ўғри қизнинг ўз айбини тан олишдан бош­қа чораси қолмайди. У ички ишлар ходимларига бўл­ган воқеани айтиб бериб, айбига иқ­рор бўлади. Бироқ айёрликни қарангки, бу маккора қиз шундай пайт­да ҳам, ҳий­ла ишлатиб, муқаррар жазодан қутулиб қолишга уринади. Аниқроқ айт­ганда, у ички ишлар ходимларини На­ман­ган шаҳрига борса, тилла тақинчоқларни топиб беришини ай­тиб ишонтиради. Наманган шаҳрига келгач эса, ички ишлар идораси ходимларини алдаб, қочиб кетади. Ам­мо у тез орада қўлга олинади.

Воя­га етмаган қизнинг эгри йўл­да юришдан, озодликдек буюк неъматдан айрилишдан, гулдек умрини хазон, келажагини барбод қи­лишдан, ота-онасига иснод келтиришдан қўрқ­маслиги ҳар қандай кишини чуқур ўйга толдиради.

Сабабсиз оқибат йўқ…

Мафтунанинг қилмишлари ҳақида фикр юритганда, бу жиноятнинг илдизи қаерда, де­ган ҳақли савол туғилиши табиий. Одатда, оилада ота, қолаверса, акалар ўз сингилларининг тарбиясига ҳамиша ҳушёрлик билан қарашади.

Уларнинг ана шундай эътибори, ўрни келганда қаттиққўллиги боис қизлар тўғри йўл­дан адашмайди. Аммо Мафтуна не­га отаси ва акаси бўла туриб, жиноят кўчасига бир неча марта қадам қўйди? Уни нега ўз вақтида бу боши берк кўчадан, хатарли йўллардан қайтаришмади? Нега бу қора қилмишлардан ҳеч ким хулоса чиқармади? Ёки уларнинг ўз­лари ҳам бу «савдолар»га ше­­рикми, деган савол ҳам туғилади.

Суд материалларида Мафтунанинг отаси И. Собиров Зангиотадаги жазони ижро этиш муассасасида жазо муддатини ўтаётган турмуш ўртоғини кўриш учун боргани ҳақидаги фикрларни ўқиб, калаванинг учини топгандек бўлади, киши. Хал­қимиз­нинг «Қуш уясида кўр­ганини қилади» ёки «Онасини кўриб, қизини ол» деган ма­қоллари ай­нан шу оила аъзоларига нисбатан айтилгандек туюлади. Онаси жи­ноят­чи бўлган қизнинг фаришта бўлиши даргумон, албатта. Аммо уни бу йўл­дан қайтаришга масъул одамларнинг ўзи тарбияга муҳтож экан, масъул идоралар, маҳалла фуқаролар йиғини қаёққа қараган? Бу қиз бир эмас, бир неча марта билиб туриб, жиноят қилса-ю, унга панжа орасидан қарашда давом этсак… Сабабсиз оқибат йўқлигини унутиб қўйсак?!.

Жиноят ишлари бўйича Навоий шаҳар суди томонидан Мафтунага жиноятига яраша жазо тайинланди. Унга нисбатан инсонпарварлик, бағрикенг­лик тамойилларини қўл­лаш беҳудалиги, тўр­тинчи марта жиноят содир этганини назарга тутиб, ўтган галги ўталмай қолган жазосини қўшган ҳолда 5 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қи­лиш жазоси тайинланди.

Та­йинланган жазони тарбия колониясида ўташ белгилаб қў­йилди. Боласининг қилмиши учун отаси ҳам товон тў­лайдиган бўлди. Ҳукмда И. Собировдан тилла тақинчоқлар дўкони эгасига 88 миллион 800 минг сўм ундирилиши қайд этилди. Фарзанд тар­бия­сига лоқайд қараш, уни буткул ўз ҳолига ташлаб қў­йиш барча кулфатларнинг сабабчиси экани оддий ҳақи­қат.

Отанинг бепарволиги қи­­зининг эгри йўллардан жар ёқасига келиб қолишига сабаб бўлди. Қўлларига кишан бўлган тилла занжирлар ўн саккиз ёшли қиз­га сабоқ бўл­димикан? У энг гуллаган ёш­лик чоғида тўрт марта жиноят­ содир этганидан пушаймон ва афсус чекармикин? Буни, албатта, вақт кўрсатади.

Шерзод МАМИРОВ,

жиноят ишлари бўйича

Навоий шаҳар судининг раиси,

Маруса ҲОСИЛОВА,

журналист